Energiehout

Wat is energiehout ? Het wordt zowel verguisd als opgehemeld en krijgt vaak te maken met vooroordelen, tot zelfs bepaalde politieke beslissingen die overhaast genomen worden en net ingaan tégen de milieuvoordelen die ze beogen ! Deze bijdrage is de gelegenheid om het debat in het juiste kader te plaatsen en om positieve elementen aan te brengen voor de problematiek.

Wat is energiehout ?

Het gaat om producten op basis van hout of houtachtige producten die bestemd zijn voor energetische doeleinden. Het gaat van warmteproductie tot elektriciteitproductie of biobrandstoffen. In Europa is energiehout de belangrijkste hernieuwbare energiebron die verbruikt wordt. Er bestaan verschillende categorieën :

  • Houten blokken met 20 tot 50 cm lengte, gebruikt als brandhout. Hun rendement is vrij laag en hangt af van het vochtgehalte van het hout en van de houtsoort ;
  • Plaketten afkomstig van bosuitbating of houtindustrie. Het gaat om houtsnippers geproduceerd bij het mechanisch afkorten van takken, boomstronken, …
  • Dit zijn cilindervormige granules (1 tot 3 cm lang) bekomen door het samenpersen van houtspaanders en -zaagsel. Met hun vochtgehalte dat lager is dan 10% hebben ze een gunstige calorische waarde.

Welke energie produceert men met energiehout ?

Warmteproductie

Dit is de belangrijkste toepassing van energiehout. Deze productie maakt meer dan 50% uit van het totale verbruik van hernieuwbare thermische energiebronnen. In Wallonië vertegenwoordigen hernieuwbare energiebronnen 11% van de totale energieproductie, hetzij 13.460 GWh (bron : Valboim 2018). Het is ook de oudste, sinds de mens er in de Prehistorie mee leerde omgaan !

Na verdamping van het water dat in het hout vastgehouden wordt en na pyrolyse (uiteenvallen van de macromolecules van het hout in verschillende gassen waaronder koolmonoxide en waterstof), gaan de vrijgekomen gassen oxyderen en vlamvorming teweegbrengen. De temperatuur loopt op tot ongeveer 800 graden.

Elektriciteitproductie

Bij de verbranding van hout wordt de warmte gebruikt om vloeibaar water op te warmen in een ketel en het in waterdamp om te zetten. Deze wordt dan onder druk geplaatst, wat turbines doet draaien die elektriciteit genereren. Deze productie heeft een laag rendement. Om hieraan te verhelpen zal de elektriciteitproductie gekoppeld worden aan het recupereren van de warmte van de geproduceerde damp voor een verwarmingssysteem met verwarmd water. Deze dubbele productie noemt men warmtekrachtkoppeling.

Productie van biobrandstoffen

De cellulose van het hout kan door hydrolyse omgezet worden in glucose. Vervolgens kan de glucose door gisting omgezet worden in ethanol, die dan als basis dient voor biobrandstoffen.

Is energiehout ecologisch ?

De beste energiebesparing is de energie die we niet verbruiken… Laat ons dus ons verbruik zoveel mogelijk beperken ! Het is echter weinig realistisch om helemaal geen energie te verbruiken.

De toepassing van energiehout is enkel interessant indien de hulpbron waarvan ze afkomstig is eerst maximaal gebruikt werd ! Het zou dan ook onverantwoord zijn om waardevolle bomen te kappen en ze rechtstreeks te gebruiken voor energiehout. Men moet ze (met de CO2 die ze vasthouden) zolang mogelijk gebruiken in woningen, meubels, enz… Wanneer deze producten, aan het einde van de eerste functie die ze vervullen, niet meer kunnen worden gerecycleerd (in plaatmateriaal,…), wordt het pas interessant om ze voor energiehout te bestemmen.

Hout is een grondstof die volledig hernieuwbaar is. Men mag niet vergeten, dat een zeer groot deel van onze bossen duurzaam beheerd wordt en gecertificeerd is (meer dan de helft van de Waalse bossen en 66% van de Duitse bossen is PEFC-gecertificeerd, in Vlaanderen is 16% van de bossen FSC-gecertificeerd).

De balans voor de verbranding van energiehout bedraagt nul op het vlak van emissies van broeikasgassen. De hoeveelheid CO2 die bij de verbranding uitgestoten wordt komt exact overeen met de hoeveelheid die door de boom werd vastgehouden tijdens zijn groei.

Wanneer is energiehout niet ecologisch ?

Zoals hierboven vermeld, komen bij de verbranding van hout gassen vrij zoals

  • benzeen ;
  • formaldehyde ;
  • acreoline ;
  • vluchtige organische stoffen (VOS) ;
  • koolmonoxide ;
  • stikstofoxides (NOx) ;
  • dioxines
  • furanen
  • polycyclische aromatische koolwaterstoffen.

Maar er kunnen ook deeltjes fijn stof (kleiner dan 2.5 micrometer of 2.5 miljoenste van een meter of 2.5 duizendsten van een millimeter) die door hun zeer kleine afmetingen, diep in de ademhalingswegen kunnen binnendringen.

Energiehout heeft dus te maken met een dilemma, enerzijds is het op milieuvlak een zeer interessante brandstof, die volledig natuurlijk en hernieuwbaar is, en anderzijds kan hij gassen en fijn stof voortbrengen die schadelijk zijn voor de gezondheid… Hoe kunnen we dit probleem oplossen ? Hierna vindt u een aantal antwoorden.

Aan te raden oplossingen om energiehout op te waarderen

De keuze van een efficiënt verwarmingssysteem is primordiaal. Het is inderdaad noodzakelijk om een moderne installatie aan te schaffen die niet alleen een hoog rendement heeft maar ook de controle van de emissies verzekert. Het is dus niet logisch om, zoals nu het geval is in bepaalde regio’s of steden, verwarming met energiehout te verbieden, maar het zou meer opbouwend en milieuvriendelijker zijn om, bijvoorbeeld door middel van een premie, aan te moedigen om zijn verwarmingssysteem aan te passen of te vervangen door een installatie die zowel wat betreft het rendement als de emissie van polluenten efficiënter is.

Ook uw gedrag is van groot belang

Naast een efficiënt verwarmingssysteem, kan u ook concreet handelen om uw emissies van fijn stof te beperken en het rendement van uw kachel te verhogen.

Dit kan u doen :

  • Zorgen voor een optimale luchttoevoer voor een goede verbranding van het hout. Indien u huis ideaal geïsoleerd is en beschikt over een gecontroleerde mechanische ventilatie, kiest u best voor een luchtdichte kachel, zonder luchttoevoer vanuit de verwarmde kamer ;
  • Beschikken over een schoorsteenkanaal met een diameter die aangepast is aan uw kachel en zijn vermogen. Het is ook aan te raden om de schoorsteen regelmatig te laten vegen ;
  • Gebruik enkel de brandstof die door de leverancier van de kachel voorzien is en verbrand er enkel hout als de kachel alleen daarvoor bestemd is ;
  • Verbrand enkel massief hout en geen behandeld, gevernist of geverfd hout en ook geen plaatmateriaal of andere producten op basis van hout ;
  • Hoe droger uw hout, hoe beter en efficiënter de verbranding zal zijn en ook het rendement van de brandstof;
  • Gebruik geen te grote stukken hout, ze zullen minder goed verbranden. Houtblokken met een diameter van een vijftiental centimeter zijn perfect ;
  • Maak uw kachel « omgekeerd » aan !!! De meeste mensen leggen eerst papier en voegen dan lagen toe van hout dat naar boven toe dikker wordt. Zo zal in een eerste fase het hout opwarmen zonder te verbranden, zodat de gassen die door het opgewarmde hout worden uitgestoten niet verbranden maar vrijkomen. Beter is om eerst de dikkere houtstukken onderaan de kachel te leggen en verder naar boven toe hout met steeds kleine diameter. Leg het papier onder de voorlaatste laag. U zal zien dat dit uitstekend werkt. Bovendien is het beter voor het milieu ;
  • Vermijd open haarden of verkies bij een kachel de gesloten functie in plaats van open functie als u de keuze heeft. Het warmterendement zal veel hoger zijn en bovendien zal u de luchttoevoer beperken die de kamer eerder zal afkoelen dan opwarmen !!! Het rendement van een open haard zal slecht ongeveer 10% bedragen, terwijl dat van een gesloten haard 70 tot 80% kan bereiken ;
  • Laat uw schoorsteen regelmatig (minstens éénmaal per jaar) vegen !

Voor meer tips : www.vmm.be/houthetgezond